NABYCIE I UTRATA PRAWA WŁASNOŚCI
Prawo zna liczne sposoby nabycia i utraty prawa własności. Większość z nich uregulowana jest w kodeksie cywilnym. Poza prawem cywilnym spotykamy takie sposoby przejścia własności jak nacjonalizacja, wywłaszczenie, przepadek rzeczy.
Nabycie prawa własności przez osobę fizyczną lub prawną połączone jest zazwyczaj z utratą tegoż prawa przez poprzedniego właściciela. Wyjątek stanowi nabycie rzeczy niczyjej (art. 181 k.c.). Sposoby nabycia prawa własności dzielą się na:
– pierwotne,
– pochodne.
Pierwotne sposoby nabycia własności odznaczają się tym, że nabycie prawa własności następuje w sposób niezależny od prawa poprzedniego właściciela i czyichkolwiek uprawnień. Nie ma tutaj następstwa prawnego. Prawo poprzedniego właściciela wygasa i powstaje nowe, niezależne. Osobie nabywającej własność przysługuje prawo własności w pełnym rozmiarze, chociażby prawo poprzedniego właściciela było obciążone lub ograniczone. Do pierwotnych sposobów nabycia własności należą między innymi:
– nacjonalizacja, b) wywłaszczenie, c) zasiedzenie, d) znalezienie, e) zawłaszczenie rzeczy niczyjej, f) połączenie, pomieszanie i przeistoczenie.
Pochodne sposoby charakteryzują się tym, że nowy właściciel wywodzi swe prawo z prawa poprzedniego właściciela. Mamy tu do czynienia z następstwem prawnym (sukcesją). Prawo własności nie ustaje, jak przy sposobach pierwotnych, lecz trwa nadal, a zmienia się tylko właściciel.
W wyniku tej cechy pochodnych sposobów nabycia prawa własności nowy właściciel uzyskuje prawo własności w takim rozmiarze, w jakim posiadał je właściciel poprzedni, a więc jeśli na przykład rzecz była obciążona ograniczonym prawem rzeczowym, to obciążenie takie przechodzi na nabywcę. W szczególności nabywca nie może uzyskać więcej praw aniżeli miał poprzednik. Znajduje to wyraz w łacińskiej paremii nemo plus iuris in alium transferre potesł, quam ipse habet.
Pochodnymi sposobami nabycia prawa własności są między innymi: a) umowa (sprzedaż, darowizna, zamiana i in.), b) dziedziczenie, c) nabycie majątku przy łączeniu się osób prawnych. W dalszym ciągu zostaną omówione niektóre ważniejsze sposoby nabycia i utraty własności.