Zwłoka dłużnika
Dłużnik dopuszcza się zwłoki, jeśli z własnej winy nie spełnia świadczenia w terminie umówionym lub oznaczonym w ustawie, a w przypadku gdy termin nie jest oznaczony, jeśli nie spełnia świadczenia niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela (art. 476 k.c.). y
Od zwłoki należy odróżnić opóźnienie, które polega na tym, że dłużnik nie spełnia świadczenia we właściwym terminie z powodu okoliczności, za które nie odpowiada, a więc bez własnej winy. Rozróżnienie tych dwóch rodzajów spóźnienia się dłużnika ze spełnieniem świadczenia ma istotne znaczenie dla odpowiedzialności dłużnika.
Dłużnik odpowiada wobec wierzyciela za wszelką szkodę, jaką mu wyrządził przez to, że nie spełnił świadczenia w terminie z własnej winy, a więc że popadł w zwłokę. Natomiast za następstwa opóźnienia dłużnik w zasadzie nie odpowiada. Zasada ta doznaje istotnej zmiany w odniesieniu do zobowiązań pieniężnych. Dłużnik odpowiada za niewykonanie w terminie zobowiązania pieniężnego niezależnie od przyczyny, zarówno w przypadku zwłoki, jak i niezawinionego opóźnienia. Odpowiedzialność ta przybiera formę zapłaty odsetek ustalonych w umowie, a jeśli wysokość odsetek nie była ustalona – odsetek ustawowych.
W razie zwłoki dłużnika wierzycielowi przysługuje z reguły prawo odstąpienia od umowy. Najczęściej musi je poprzedzić wyznaczenie dodatkowego terminu do spełnienia świadczenia.