Zmiana wierzyciela lub dłużnika

Prawo cywilne zna szereg przypadków zmiany podmiotów w zobowiązaniu, zarówno wierzyciela, jak dłużnika. Znaczna ich część należy do dziedziny prawa spadkowego. W prawie zobowiązaniowym zmiana wierzyciela może nastąpić w drodze przelewu wierzytelności (cesji) i w drodze wstąpienia osoby trzeciej w miejsce zaspokojonego wierzyciela. Do zmiany dłużnika może dojść między innymi w ramach tzw. przejęcia długu.

Cesja jest umową, na mocy której dotychczasowy wierzyciel (cedent) przenosi swoją wierzytelność na nowego wierzyciela (cesjonariusza), zazwyczaj załatwiając w ten sposób swoje rozliczenia. Zamiast efektywnego świadczenia cesjonariusz otrzymuje od cedenta jego roszczenie wobec dłużnika, które staje się teraz jego roszczeniem. Umowa taka nie wymaga zgody dłużnika. Dłużnik powinien być jednak zawiadomiony o cesji, aby mógł spełnić świadczenie do rąk nowego wierzyciela.

Przejęcie długu jest umową, na mocy której nowy dłużnik przejmuje istniejący dług i wstępuje w miejsce dawnego dłużnika. Umowa taka, w przeciwieństwie do cesji, wymaga zgody obu stron, a więc zarówno dłużnika, jak i wierzyciela. Wierzycielowi bowiem nie jest obojętna zmiana dłużnika, który będzie wobec niego zobowiązany i może mieć interes w tym, aby nie wyrazić zgody na przejęcie długu przez osobę, której osobiste cechy lub stan majątkowy czynią wątpliwym zaspokojenie jego roszczeń.

Umowa o przejęcie długu może być zawarta między dawnym a nowym dłużnikiem, a jej konieczne uzupełnienie stanowi zgoda wierzyciela. Umowa może też być zawarta między wierzycielem a nowym dłużnikiem i wtedy musi być uzupełniona zgodą dawnego dłużnika. Umowa o przejęcie długu pod rygorem nieważności powinna być zawarta na piśmie (art. 522 k.c.).