WADY OŚWIADCZENIA WOLI

Na oświadczenie woli będące podstawowym elementem czynności prawnej składa się sam akt woli oraz jego uzewnętrznienie. Proces składania oświadczenia woli może być dotknięty nieprawidłowościami, które nazywamy wadami oświadczenia woli.

Wadliwość woli pociąga za sobą ujemne skutki dla czynności prawnej, w ramach której oświadczenie złożono. Polegają one bądź na nieważności czynności prawnej, bądź też na umożliwieniu osobie, która złożyła wadliwe oświadczenie, wycofania się ze skutków czynności prawnej. Przepisy kodeksu cywilnego znają cztery wady oświadczenia woli:

– brak świadomości lub swobody,

– pozorność,

– błąd,

– groźbę.

Brak świadomości lub swobody jest wadą oświadczenia woli polegającą na tym, że osoba składająca oświadczenie woli znajduje się w stanie psychicznym odbiegającym od normalnego, co uniemożliwia podjęcie decyzji i złożenie oświadczenia w sposób świadomy lub swobodny. Stan taki mogą spowodować rozmaite przyczyny, na przykład choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy, przejściowe zakłócenia świadomości na skutek nadużycia alkoholu lub wysokiej gorączki, a także przymus, bezpośrednia presja fizyczna (bicie, torturowanie), która wyłącza swobodę. Dla wystąpienia omawianej wady bez znaczenia jest, czy brak świadomości został spowodowany przez osobę składającą oświadczenie woli, czy też wywołały go czynniki zewnętrzne. Brak świadomości lub swobody w chwili składania oświadczenia woli powoduje jego nieważność (art. 82 k.c.).

Pozorność jest wadą polegającą na złożeniu oświadczenia za zgodą drugiej strony dla pozoru, jej istota polega więc na tym, że obie strony są zgodne co do tego, iż czynność albo nie ma wywoływać żadnych skutków prawnych (oświadczenie woli złożone żartem, dla przykładu na wykładzie, przez aktora na scenie), albo też ma wprawdzie wywołać skutki prawne, ale inne aniżeli wynika to z treści pozornej czynności prawnej (strony chcą zawrzeć umowę darowizny, ale pozornie nadają jej charakter umowy sprzedaży).