ŚRODKI DOWODOWE W POSTĘPOWANIU CYWILNYM
Dowodem nazywamy każdy środek, który pozwala na przekonanie się o istnieniu lub nieistnieniu oznaczonych faktów. W procesie cywilnym strony są zobowiązane wskazać dowody potrzebne do rozstrzygnięcia sprawy. Ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne.
Nie wymagają dowodu: fakty powszechnie znane, fakty znane sądowi urzędowo oraz fakty przyznane przez stronę przeciwną. Do środków dowodowych w procesie cywilnym zaliczamy: 1) dokumenty,
– zeznania świadków, 3) opinie biegłych, 4) oględziny, 5) dowód z przesłuchania stron, 6) inne środki dowodowe.
Dowód z dokumentów jest najbardziej pewnym i najczęściej w procesach cywilnych przedstawianym środkiem dowodowym.
Dokumenty dzielą się na urzędowe i prywatne. Dokumenty urzędowe to dokumenty sporządzone w przepisanej formie przez organy państwowe i niektóre organizacje. Stanowią one dowód tego, co w nich zostało zaświadczone.
Wszystkie inne dokumenty są dokumentami prywatnymi. Dokumenty prywatne stanowią jedynie dowód na to, że zawarte w nich oświadczenie pochodzi od osoby, która dokument podpisała.
W niektórych przypadkach przeciwko dokumentom nie można prowadzić dowodu z zeznań świadków. Dowód z zeznań świadków jest jednym z dość częstych środków dowodowych. Świadkami nie mogą być osoby niezdolne do spostrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń (np. chorzy psychicznie), wojskowi i urzędnicy w zakresie obowiązującej ich tajemnicy służbowej, strony i przedstawiciele ustawowi stron.
Złożenie zeznań przez świadka jest obowiązkiem każdej osoby wezwanej przez sąd w tym charakterze. Obowiązek ten może być wymuszony przez nałożenie grzywny, pozbawienie wolności i przymusowe doprowadzenie świadka do sądu.
Prawo odmowy zeznań w ogóle przysługuje osobom bliskim stron (małżonek, krewni w linii prostej, rodzeństwo, niektórzy powinowaci, osoby przysposobione). Ponadto każdemu świadkowi przysługuje prawo odmowy odpowiedzi na poszczególne pytania, jeśli udzielenie odpowiedzi mogłoby narazić go lub osoby mu bliskie na odpowiedzialność karną, hańbę lub bezpośrednią szkodę majątkową.
Za złożenie fałszywych zeznań (zeznanie nieprawdy, zatajenie prawdy lub jej części) grozi kara pozbawienia wolności do lat 5, jeśli świadek został o tym uprzedzony.
Dowód z opinii biegłych stosuje się, gdy do rozstrzygnięcia sprawy potrzebne są specjalne wiadomości z określonej dziedziny wiedzy. Biegłym może być każda osoba fizyczna, posiadająca odpowiednią wiedzę. Sąd może zwrócić się o opinię do instytutu naukowego, ale wówczas w opinii instytut powinien wskazać
osoby, które przeprowadziły badania i wydały opinię. Osoby te mogą być przesłuchane w charakterze biegłych. Dowód z oględzin, przeprowadzany przez sąd często z udziałem biegłych, polega na bezpośrednim zbadaniu osoby, przedmiotu, pomieszczenia, miejsca. Dowodem z oględzin jest także lekarskie badanie osoby, mające na celu np. ustalenie stopnia utraty zdolności do pracy w procesie o rentę inwalidzką.
Dowód z przesłuchania stron ma charakter pomocniczy, stosowany jest przede wszystkim wówczas, gdy za pomocą innych dowodów nie uda się sprawy wyjaśnić w stopniu wystarczającym dla wydania orzeczenia.