Sprzedaż na raty

Sprzedaż na raty jest szczególnym rodzajem umowy sprzedaży. Ma ona zastosowanie wyłącznie w handlu detalicznym i od zwykłej sprzedaży różni się kilkoma specyficznymi cechami.

Jako sprzedawca w umowie sprzedaży na raty może wystąpić jedynie przedsiębiorstwo zajmujące się wyłącznie lub między innymi działalnością handlową. Przepisy (art. 583 § 1 k.c.) nie czynią tu rozróżnienia między rodzajami podmiotów gospodarczych, byle tylko ich działalność miała charakter zawodowy. W charakterze kupującego na raty może wystąpić tylko osoba fizyczna.

Umowa sprzedaży na raty dotyczy jedynie rzeczy ruchomych. Cena płatna jest w określonych w umowie ratach, a wydanie rzeczy kupującemu następuje przed zapłaceniem całej należności. W praktyce przedsiębiorstw handlowych zajmujących się sprzedażą ratalną wydanie nabytej rzeczy następuje po dokonaniu pierwszej wpłaty.

Przedmiotem sprzedaży na raty bywają najczęściej wyroby przemysłowe trwałego użytku. Sprzedaż na raty służy interesom zarówno producentów, jak i konsumentów. W praktyce pojawia się najczęściej dopiero z chwilą nasycenia rynku wyrobami danego rodzaju.

W celu ochrony interesów kupującego, którym jest ekonomicznie słabszy indywidualny nabywca, kodeks cywilny ustanowił szereg bezwzględnie obowiązu-jących zasad, od których strony sprzedaży na raty nie mogą odstąpić.

– Sprzedawca może zastrzec w umowie natychmiastową wymagalność reszty ceny w razie niezapłacenia w terminie rat. Jednak zastrzeżenie to jest skuteczne tylko wtedy, gdy kupujący jest w zwłoce z zapłatą co najmniej dwóch rat, a łączna suma zaległości przewyższa jedną piątą umownej ceny. Zastrzeżenie powinno być uczynione na piśmie przy zawarciu umowy.

– W tych samych warunkach, to jest gdy kupujący zalega z zapłatą co najmniej dwóch rat, których łączna suma przekracza jedną piątą umówionej ceny, sprzedawca zamiast dochodzić całej należności może odstąpić od umowy i zażądać zwrotu sprzedanej rzeczy. Jednakże w tym celu musi wyznaczyć kupującemu dodatkowy termin na zapłacenie zaległych rat z zagrożeniem, że po jego bezskutecznym upływie odstąpi od umowy. Dopiero po upływie tego terminu może od umowy odstąpić.

– Kupujący może płacić raty przed terminem ich płatności, odliczając sobie stosowną część oprocentowania.

– Niedopuszczalne jest w zasadzie umowne wyłączenie lub ograniczenie odpowiedzialności sprzedawcy z tytułu rękojmi. Może to nastąpić tylko w przypadkach wskazanych przez przepisy szczególne.

– Umowa nie może utrudnić kupującemu wykonania uprawnień z tytułu rękojmi.

Ze względu na brak przygotowania przedsiębiorstw handlowych do zawierania milionów transakcji wymagających między innymi badania zdolności płatniczej klientów i stworzenia odpowiedniego zabezpieczenia płatności rat, w proces sprzedaży na raty zostały włączone instytucje kredytowe w postaci banków.

W swoim czasie ukształtował się w Polsce w praktyce system, w którym klient zawiera nie jedną lecz dwie umowy: a) umowę z bankiem o udzielenie kredytu, b) umowę sprzedaży z przedsiębiorstwem handlu detalicznego.