PRZESŁANKI WAŻNOŚCI CZYNNOŚCI PRAWNEJ CZ. II

– Czynność prawna powinna być wolna od wad.

W razie braku którejś z wymienionych przesłanek czynność prawna jest wadliwa. Pociąga to zawsze za sobą ujemne skutki dla czynności prawnej, ale skutki te, zależnie od rodzaju przesłanki i innych okoliczności określających sytuację, mogą być różne. Ogólnie rzecz biorąc, sankcje za niezachowanie przesłanek ważności czynności prawnej polegają na tym, że czynność taka bądź w całości, bądź częściowo nie wywołuje zamierzonych skutków prawnych. Może ona być ex lege nieważna, może też być unieważniona.

W literaturze prawa cywilnego odróżnia się na ogół nieważność bezwzględną i nieważność względną. Nieważność bezwzględna jest najostrzejszą sankcją przewidzianą przez prawo cywilne dla wadliwych czynności prawnych. Na nieważność czynności prawnej może się w tym przypadku powoływać każdy, a nie tylko osoba, która uczestniczyła jako strona w dokonaniu tej czynności. Sąd musi ją uwzględnić z urzędu, niezależnie od tego, czy którakolwiek ze stron powoła się na nieważność czynności prawnej.

Bezwzględnie nieważne są na przykład czynności prawne sprzeczne z ustawą albo zasadami współżycia społecznego, czynności dokonane bez zachowania formy wymaganej pod rygorem nieważności, czynności dokonane przez osobę nie posiadającą zdolności prawnej lub zdolności do czynności prawnych (z zastrzeżeniami, o których mowa wyżej). Bezwzględna nieważność łączy się także z niektórymi wadami oświadczeń woli (np. brak świadomości lub swobody w powzięciu decyzji, pozorność).

Nieważność względna oznacza przysługującą oznaczonej stronie możność uchylenia się od skutków dokonanej czynności prawnej. Mamy z nią do czynienia na przykład w przypadku dokonania czynności prawnej pod wpływem błędu lub groźby. Czynność prawna nie jest więc nieważna z mocy samego prawa, ale osoba wskazana przez przepisy (np. człowiek, który zawarł umowę pod wpływem groźby) może spowodować jej unieważnienie .