Czynności prawne i wywoływane skutki

Wiele czynności prawnych wywołuje podwójny skutek: zobowiązujący i rozporządzający. Na przykład sprzedaż, zamiana i darowizna rzeczy indywidualnie oznaczonych pociąga za sobą nie tylko zobowiązanie stron, ale i przejście prawa własności rzeczy na kontrahenta.

Istotne znaczenie ma podział czynności prawnych na odpłatne i nieodpłatne. Czynność jest odpłatna, gdy strona, która sama dokonała przysporzenia mająt-kowego, otrzymuje lub ma otrzymać w zamian korzyść majątkową w charakterze ekwiwalentu. Czynność jest nieodpłatna, gdy strona takiego ekwiwalentu nie otrzymuje. Do czynności prawnych odpłatnych należy sprzedaż, dzierżawa, umowa o dzieło, spedycja i szereg innych umów, czynnościami prawnymi nieodpłatnymi są użyczenie, darowizna, nieoprocentowana pożyczka i inne. W obrocie gospodarczym znaczna większość czynności prawnych ma charakter odpłatny, co odpowiada łacińskiej zasadzie do ul des (daję by dostać).

Innym podziałem czynności prawnych jest podział na czynności konsensualne i realne. Gdy czynność prawna wymaga jedynie złożenia oświadczenia woli, zaliczamy ją do czynności konsensualnych. Jeżeli natomiast obok oświadczenia woli konieczne jest także wydanie rzeczy, czynność prawna ma charakter realny. Czynności realne są nieliczne, można tu wymienić umowę przechowania, umowę składu, umowę użyczenia, umowę o przewóz koleją przesyłek towarowych, ustanowienie zastawu. W nauce prawa cywilnego znane są także inne podziały czynności prawnych (np. na przyczynowe i abstrakcyjne).