ŹRÓDŁA PRAWA CYWILNEGO W POLSCE

Podstawowym źródłem prawa cywilnego w Polsce jest kodeks cywilny z 23 kwietnia 1964 r., obowiązujący od 1 stycznia 1965 r. Kodeks cywilny dzieli się na cztery księgi, poświęcone kolejno: zagadnieniom ogólnym, własności i innym prawom rzeczowym, zobowiązaniom oraz spadkom. Systematyka kodeksu jest bardzo bogata. Księga dzieli się na tytuły, tytuły rozpadają się na działy, te zaś z kolei składają się z rozdziałów. Zapoznanie się z tekstem kodeksu cywilnego umożliwi dokładniejszą znajomość zastosowanego podziału przepisów.

Kodeks cywilny nie obejmuje wszystkich przepisów prawa cywilnego. Przyczyny tego stanu rzeczy są różnorodne. Niektóre zespoły przepisów odnoszą się jedynie do wąskich wycinków stosunków majątkowych. W innych przypadkach decydowały względy praktyczne. Pozakodeksowymi źródłami prawa cywilnego są przede wszystkim:

– ustawa z 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz. U. nr 94, poz. 1037 z późn. zm.),

– ustawa z 28 kwietnia 1936 r. – Prawo wekslowe (Dz. U. nr 37, poz. 282),

– ustawa z 28 kwietnia 1936 r. – Prawo czekowe (Dz. U. nr 37, poz. 283),

– ustawa z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. nr 24, poz. 83),

– ustawa z 1 grudnia 1961 r. – Kodeks morski (Dz. U. z 1986 r., nr 22, poz. 112 z późn. zm.),

– ustawa z 30 czerwca 2000 r. – Prawo własności przemysłowej (Dz. U. nr 49, poz. 508),

– ustawa z 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów mieszkaniowych, zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego (Dz. U. nr 71, poz. 733),

– ustawa z 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz. U. nr 89, poz. 414),

– ustawa z 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych (Dz. U. z 1991 r., nr 18, poz. 80 z późn. zm.),

– ustawa z 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (t.j.: Dz. U. z 1995 r., nr 54, poz. 288),

– ustawa z 15 listopada 1984 r. – Prawo przewozowe (Dz. U. nr 53, poz. 272 z późn. zm.).

Wiele źródeł pozakodeksowych zawiera obok przepisów cywilnoprawnych także przepisy prawa administracyjnego, finansowego itd. Zgodnie z ogólnymi zasadami stosowania prawa przepisy specjalne stosuje się w pierwszej kolejności, zaś kodeks cywilny ma w tej dziedzinie charakter posiłkowy. Oznacza to, że przepisy kodeksu znajdują zastosowanie tylko wówczas, gdy określona sprawa nie została uregulowana w przepisach specjalnych.

Orzecznictwo Sądu Najwyższego nie jest źródłem prawa cywilnego. Spełnia ono jednak doniosłą rolę jako instrument prawidłowej wykładni ustaw, wyja śniając jak należy rozumieć i stosować przepisy. Pomimo że wykładnia Sądu Najwyższego wiąże tylko w konkretnej sprawie, to jednak w praktyce w sprawach o podobnym stanie faktycznym sądy wykorzystują tę wykładnię i powołują się na uprzednie orzeczenie Sądu Najwyższego. Dlatego też orzecznictwo jest ważnym źródłem informacji dotyczącym interpretacji przepisów prawa cywilnego.