Rozbieżności konstrukcyjne

Rozbieżności konstrukcyjne między dwoma systemami podkreślone zostały przez zróżnicowaną terminologię. W unormowaniach ubezpieczeniowych nie używa się bowiem pojęcia „artysta wykonawca”, a jedynie określenia „osoba wykonująca zarobkowo działalność artystyczną”. Uszczegóławiające wykazy osób uprawnionych do zaopatrzenia emerytalnego mają charakter zamknięty, nie zaś jedynie przykładowy, jak ma to miejsce w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Poza tym wyszczególnione kategorie działań twórczych i artystycznych zakreślone zostały w unormowaniach ubezpieczeniowych węziej, np. brak w nich odpowiedników utworów naukowych czy programów komputerowych. Zgodnie z art. 8 ust. 7 ustawy o systemie ubezpieczeń sołecznych, za twórcę uważa się bowiem osobę, która tworzy dzieła w zakresie architektury, architektury wnętrz, architektury krajobrazu, urbanistyki, literatury pięknej, sztuk plastycznych, muzyki, fotografiki, twórczości audiowizualnej, choreografii i lutnictwa artystycznego oraz sztuki ludowej, będące przedmiotem prawa autorskiego. Zgodnie zaś z art. 8 ust. 8 ustawy o sys- teinie ubezpieczeń społecznych, za artystę uważa się osobę wykonującą zarobkowo działalność artystyczną w dziedzinie sztuki aktorskiej i estradowej, reżyserii teatralnej i estradowej, sztuki tanecznej i cyrkowej oraz w dziedzinie dyrygentury, wokalistyki, instruraentalistyki, kostiumografii, scenografii, a także w dziedzinie produkcji audiowizualnej reżyserów, scenarzystów, operatorów obrazu i dźwięku, montażystów i kaskaderów.

Pewne problemy interpretacyjne sprawia zapis ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (por. art. 8 ust. 7), zgodnie z którym określone dzieła mogą decydować o twórczym charakterze działalności uprawniającej do ubezpieczenia, pod warunkiem jednak, iż stanowią jednocześnie przedmioty praw autorskich, czyli utwory (co do znaczenia pojęcia „utwór” por. rozdział II). Trudność polega na tym, iż w prawie autorskim i prawach pokrewnych ochrona dobra niematerialnego wynika z mocy prawa z chwilą powstania dzieła, natomiast w systemie emerytalnym uznanie działalności za twórczą lub artystyczną, a więc również twórczego lub artystycznego charakteru dzieła w rozumieniu prawa autorskiego i praw pokrewnych, pozostawione zostało do oceny Komisji do Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców, której rozstrzygnięcia nie mają mocy wyroku sądowego, a jedynie decyzji administracyjnej. W praktyce problem ten może być rozwiązywany w drodze odwoływania się od orzeczeń Komisji oraz składania do sądu cywilnego powództwa o ustalenie istnienia w konkretnych przypadkach praw autorskich lub pokrewnych praw wykonawczych (por. pkt 3. niniejszego rozdziału).