Odpowiedzialność za szkodę

Podstawą odpowiedzialności za szkodę może być umowa, w której jedna ze stron przyjmuje na siebie obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej drugiej stronie przez określone zdarzenia. Taką umową jest umowa ubezpieczenia (ubezpieczenie typu casco, ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków, odpowiedzialności cywilnej, pożaru itd.). Najczęściej jednak podstawę odpowiedzialności za szkodę stanowi ustawa, która łączy obowiązek naprawienia szkody z rozmaitymi zdarzeniami, a przede wszystkim z czynami niedozwolonymi (odpowiedzialność deliktowa – art. 415 i nast. k.c.) i z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem umów (odpowiedzialność kontraktowa – art. 471 i nast. k.c.).

Naprawienie szkody może nastąpić a) przez przywrócenie rzeczy do stanu poprzedniego (restytucja naturalna) albo b) przez zapłatę odszkodowania (restytucja pieniężna).

Wybór jednego z wymienionych sposobów należy do osoby, która poniosła szkodę. Ustanowienie tej reguły (art. 363 § 1 k.c.) wynika z dążenia do pełniejszej ochrony interesów osoby poszkodowanej. Tylko w przypadku, gdyby przywrócenie rzeczy do stanu poprzedniego było niemożliwe, albo pociągało za sobą dla zobowiązanego nadmierne trudności lub koszty, może on odmówić restytucji naturalnej. Wówczas roszczenie poszkodowanego ogranicza się do prawa żądania odszkodowania pieniężnego.

W sprawie wysokości odszkodowania kodeks cywilny przyjmuje generalną zasadę, że ma ona odpowiadać wysokości szkody. Przejawia się w tym chęć zapewnienia poszkodowanemu pełnej ochrony majątkowej.