KLAUZULE GENERALNE PRAWA CYWILNEGO

W każdym akcie ustawodawczym, a zwłaszcza w akcie o takim znaczeniu jak kodeks, wyróżniamy przepisy o charakterze podstawowym, w stosunku do których wszystkie inne mają znacznie niższą rangę. Ta sama prawidłowość dotyczy gałęzi prawa, między innymi prawa cywilnego. Pewne przepisy grają tu rolę wiodącą, stanowią oś systemu i decydują o jego charakterze.

Wśród owych przepisów najwyższej rangi szczególne miejsce zajmują w prawie cywilnym tzw. klauzule generalne. Ich cechą szczególną jest to, że przenikają całe prawo cywilne i przez to nadają treści norm prawnych swoiste zabarwienie .

Według encyklopedycznego określenia, przez klauzulę generalną należy rozumieć przepis prawny, który przez użycie ogólnych pojęć, podlegających ocenie organu stosującego prawo, ma na celu osiągnięcie elastyczności w stosowaniu prawa.

Taką klauzulą był dawniej przepis wymagający od kupca postępowania zgodnego z „zasadami uczciwego obrotu”, przy czym owe zasady nie były nigdzie ściśle wyliczone, a zatem w razie sporu ocenie sądu podlegała kwestia, czy strony w swoich poczynaniach naruszyły je czy nie. Zasady te ulegały zmianom wraz z upływem czasu.

Można tu jeszcze dodać, że są klauzule generalne, które dają wyraz nie tylko jakiejś zasadzie ogólnej danej gałęzi prawa, lecz także międzygałęziowej, przenikającej cały system prawny.W prawie cywilnym do takich zasad należy np. zasada wolności gospodarczej.

Ustawodawca posługiwał się klauzulami generalnymi we wszystkich przed- kodeksowych uregulowaniach prawa cywilnego, a w szczególności jego części ogólnej, a więc zarówno w „przepisach ogólnych prawa cywilnego” z 1946 r., jak i w p.o.p.c. z 1950 r. W kodeksie cywilnym, w porównaniu ze stanem poprzednim, liczba klauzul generalnych uległa znacznemu zmniejszeniu, a zarazem uproszczeniu i ujednoliceniu .