DZIEDZICZENIE USTAWOWE

Powołanie do dziedziczenia po zmarłym może się opierać na testamencie lub na ustawie. W związku z tym odróżniamy dziedziczenie testamentowe i dziedziczenie ustawowe. Jeżeli spadkodawca pozostawi testament, dziedziczenie następuje zgodnie z jego treścią, zarówno co do osób, jak i przypadającego im majątku. Jeżeli spadkodawca nie zostawi testamentu, dziedziczenie następuje według reguł podziału majątku między spadkobierców, zawartych w prawie spadkowym. Mamy wówczas do czynienia z dziedziczeniem ustawowym. Dziedziczenie ustawowe zachodzi także, gdy testament okazał się nieważny, gdy wszyscy powołani w testamencie spadkobiercy odrzucili spadek, gdy wszyscy spadkobiercy testamentowi zostali uznani za niegodnych. Dziedziczenie ustawowe może zachodzić także co do części spadku, na przykład gdy spadkodawca objął testamentem jedynie część swojego majątku.

Reguły dziedziczenia ustawowego (art. 931 -940 k.c.) opierają się na utrwalonej we wszystkich współczesnych ustawodawstwach zasadzie, że w braku wyraźnej woli zmarłego powinny po nim dziedziczyć osoby najbliższe, to znaczy małżonek i krewni, zwłaszcza bliscy. Kolejność i zakres dziedziczenia osób z tego kręgu wyznacza ustawa.

W pierwszym rzędzie dziedziczą po zmarłymjego dzieci i małżonek – w równych częściach. Do dziedziczenia powołane są zarówno dzieci urodzone w małżeństwie, jak

i dzieci urodzone poza małżeństwem, jeżeli ich pochodzenie od spadkodawcy zostało prawnie ustalone (uznanie dziecka, sądowe ustalenie ojcostwa). Małżonek dziedziczy po zmarłym, z którym pozostawał w związku małżeńskim w chwili jego śmierci. Część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku. Gdy w dziedziczeniu bierze udział czworo lub więcej dzieci spadkodawcy, ich części wskutek tego ulegają stosowanemu zmniejszeniu. Jeżeli w chwili otwarcia spadku któreś z dzieci spadkodawcy nie żyje, jego część przypada jego dzieciom

w równych częściach. To samo odnosi się do dalszych zstępnych. W braku małżonka cały spadek dziedziczą zstępni spadkodawcy. Małżonek jest wyłączony od dziedziczenia, jeżeli spadkodawca wystąpił o rozwód z jego winy, a żądanie rozwodu okazało się uzasadnione. Orzeka o tym sąd w procesie wytoczonym przez któregokolwiek z pozostałych spadkobierców ustawowych.