Ochrona posiadania

Posiadania nie wolno naruszyć, nawet jeśli posiadacz jest w złej wierze i nie ma tytułu prawnego do sprawowania władztwa nad rzeczą. O naruszeniu posiadania mówimy na przykład, gdy posiadaczowi zabrano rzecz ruchomą lub zajęto nieruchomość, co jest równoznaczne z utratą posiadania, a także gdy jego posiadanie jest ograniczone działaniem innych osób, używających rzeczy bez zgody posiadacza, systematycznie przechodzących przez jego grunt itd. Prawo cywilne przewiduje ochronę posiadacza, przyznając mu w tym celu dwa rodzaje środków:

– posiadacz może własnym działaniem chronić swoje posiadanie (obrona konieczna i samopomoc),

– posiadacz może zwrócić się do sądu z żądaniem ochrony jego posiadania (powództwo posesoryjne).

W przypadku bezprawnego naruszenia posiadania przez inną osobę posiadacz może zastosować obronę konieczną. Mówimy o niej, gdy posiadacz podejmuje działanie przeciwko osobie usiłującej naruszyć posiadanie, która jeszcze nie osiągnęła zamierzonego skutku, a więc w trakcie jej działania (art. 343 § 1 k.c.).

Gdy naruszenie posiadania zostało już dokonane i na przykład rzecz posiadaczowi zabrano, może on zastosować samopomoc w celu przywrócenia stanu poprzedniego. Posiadacz stosujący samopomoc może działać tylko w granicach zakreślonych przepisami, a te są znacznie węższe niż przy obronie koniecznej. W szczególności posiadacz nieruchomości może po naruszeniu posiadania dążyć siłą do przywrócenia stanu poprzedniego, nie wolno mu jednak stosować przemocy względem osób, a nadto jego działanie może mieć miejsce tylko bezpośrednio po naruszeniu posiadania. Posiadacz rzeczy ruchomej może stosować samopomoc jedynie wówczas, gdy grozi mu niebezpieczeństwo niepowetowanej szkody (art. 343 § 2 k.c.).

Żądanie sądowej ochrony posiadania występuje w postaci tzw. powództwa posesoryjnego, które zawiera bądź to roszczenie o przywrócenie utraconego posiadania, bądź też roszczenie o zaniechanie dalszych naruszeń (art. 344 k.c.). Powództwo posesoryjne przysługuje każdemu posiadaczowi, niezależnie od jego dobrej lub złej wiary, albo zgodności posiadania ze stanem prawnym, a nawet od sposobu nabycia posiadania (a więc także złodziejowi). W procesie takim sąd bada jedynie, czy posiadanie miało miejsce i czy zostało naruszone.

Przeniesienie posiadania następuje przez wydanie rzeczy i przejęcie jej przez nowego posiadacza. Równoznaczne z wydaniem rzeczy jest wydanie dokumentów lub znaków legitymacyjnych, umożliwiających rozporządzanie rzeczą, np. kwitu bagażowego, konosamentu itp.