Za kogo państwo ponosi odpowiedzialność?

Według przepisów kodeksu cywilnego (art. 417-421) państwo odpowiada za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszy państwowych, ogólnie rzecz biorąc na takich samych zasadach jak inne podmioty prawa, a przede wszystkim osoby prawne, według reguł przewidzianych dla danego rodzaju odpowiedzialności. Przesłanką odpowiedzialności jest zazwyczaj wina funkcjonariusza, chyba że przepisy przewidują w danym przypadku odpowiedzialność na zasadzie ryzyka. Jest to odpowiedzialność za własne czyny, jeżeli funkcjonariusz jest organem państwa, lub odpowiedzialność za cudze czyny, zwłaszcza za czyny podwładnego, jeżeli funkcjonariusz nie jest organem państwa.

Funkcjonariuszami państwowymi, za których państwo ponosi odpowiedzialność, są pracownicy organów władzy, administracji, a także osoby działające na zlecenie tych organów, osoby powołane do pełnienia swych funkcji w drodze wyboru, sędziowie, prokuratorzy oraz żołnierze sił zbrojnych (art. 417 § 2 k.c.). Jest to bardzo szeroki krąg osób. Obejmuje on między innymi pracowników państwowych zatrudnionych w aparacie przymusu (np. funkcjonariusze policji i służby więziennej), w ministerstwach oraz urzędach wojewódzkich, w takich państwowych instytucjach, jak szkoły, teatry, kina, muzea i inne placówki kulturalne. Należą do niego posłowie i radni, oficerowie, podoficerowie i szeregowi, a także osoby, którym powierza się przejściowo wykonywanie pewnych zadań.

Tak szerokie rozumienie pojęcia funkcjonariusza jest wyrazem chęci zapewnienia możliwie pełnej ochrony interesów osób poszkodowanych przez działalność państwa w różnych jej postaciach. Gdy szkodę wyrządził funkcjonariusz państwowej osoby prawnej (na przykład wyższej uczelni, przedsiębiorstwa), odpowiedzialność zamiast Skarbu Państwa ponosi ta osoba prawna.